Verslag van themabijeenkomst: Zelfbeheer en continuïteit

Groen aan de Buurt

Steeds meer mensen nemen het initiatief om de natuur in hun eigen buurt te ontwikkelen en onderhouden. Deze bewoners leveren zo zelf een bijdrage aan de verbetering van de natuur in en rondom steden en dorpen. Het programma Groen aan de Buurt begeleidt en ondersteunt bewoners en gemeenten bij het realiseren van groene bewonersinitiatieven. Groen aan de Buurt verbindt initiatieven met elkaar en zorgt voor kennisuitwisseling. Het programma creëert een leernetwerk, waarbinnen gemeenten van elkaar kunnen leren.

Themabijeenkomst 25 oktober

Gedurende de looptijd van het programma organiseren we diverse themabijeenkomsten. De eerste themabijeenkomst vond plaats op 25 oktober, op landgoed Oostbroek in de Bilt. Het thema van deze bijeenkomst was zelfbeheer en het organiseren van de continuïteit hiervan. Na een presentatie van Marcel Pleijte (Wageningen UR) over continuïteit in een veranderende omgeving en het delen van enkele praktijkervaringen met zelfbeheer door Houkje Hibma (gemeente Amersfoort) zijn de aanwezigen zelf aan de slag gegaan in werksessies. Het doel van de werksessies was om uiteindelijke enkele praktische toepassingen met elkaar te maken, die ook daadwerkelijk in de praktijk toegepast kunnen worden. Bij de werksessie waren vijftien vertegenwoordigers van gemeenten, provincie Utrecht en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden aanwezig.

Continuïteit voor burgerinitiatieven in een veranderende omgeving

Marcel Pleijte van Wageningen UR is als onderzoeker betrokken bij het Leernetwerk Samenspel Burgerinitiatieven en Overheden in het groene domein. Hij ging in zijn presentatie in op het thema continuïteit van zelfbeheer. Bij overheden bestaan zorgen burgerinitiatieven. Realiseren ze de juiste doelen? Hoe staat het met de continuïteit hiervan op lange termijn? Pleijte gaf in zijn presentatie enkele handreikingen voor hoe je hier als overheid mee om kunt gaan.
Continuïteit ontstaat niet vanzelf. Afhankelijk van het initiatief kun je hier als overheid wel in investeren, door oog te hebben voor het sociale en menselijke kapitaal van burgerinitiatieven. Dit kapitaal bestaat uit o.a. betrokkenheid, creativiteit, het leggen van verbindingen en kennis. Pleijte benoemde verschillende rollen voor een overheid waarmee geïnvesteerd kan worden in dit kapitaal: ondersteunend, mee-ontwikkelen, uitnodigen en kaders stellen. Bovendien is het van belang om als overheidspartij een goede achtervang te organiseren in het geval een initiatief (tijdelijk) zijn rol niet meer kan vervullen.

Zelfbeheer vanuit het perspectief van een ervaren gemeente

Houkje Hibma van de gemeente Amersfoort vertelde over de ervaringen van de gemeente Amersfoort met zelfbeheer. In deze gemeente vindt zelfbeheer in vele vormen plaats en veel van deze voorbeelden kwamen in haar presentatie aan bod. Ze gaf ook nog enkele tips over de manier waarop een gemeente zelfbeheer initiatieven kan helpen opstarten en ondersteunen:
–  Zorg voor direct contact met het initiatief en help ze vooral bij in de beginfase even op gang te
komen door middel van praktische ondersteuning.
–  Leg de mogelijkheden voor zelfbeheer vast in het beleid.
–  Stel spelregels op voor zelfbeheer en leg deze vast.
–  Zet alle initiatieven op kaart in een GIS systeem. Zo kunnen initiatieven elkaar vinden en heeft de gemeente ook een goed overzicht.

Werksessies

Na de presentaties gingen de aanwezigen met elkaar aan de slag. Op deze manier werd de start gemaakt met de professionele leergemeenschap van Groen aan de Buurt. Een professionele leergemeenschap is een klein team (6-12 deelnemers) dat regelmatig bij elkaar komt om op een gestructureerde wijze kennis en ervaring te delen rond een relevant thema, waarbij de inzichten bovendien direct praktisch toegepast worden om de praktijk te verbeteren. Tijdens de eerste werksessie ondervroegen de deelnemers elkaar aan de hand van een zogenaamde Appreciative Inquiry. Iedere deelnemer werd gevraagd een goede ervaring over zelfbeheer te delen en op basis van dat succes na te denken over successen in de toekomst.

In een vervolgsessie werden de belangrijkste factoren voor een succesvolle aanpak bepaald en werd onderzocht hoe deze succes factoren in de praktijk van de deelnemers toegepast zouden kunnen worden. Belangrijke succesfactoren voor zelfbeheer die met elkaar werden gedeeld zijn o.a.:
– Vertrouwen geven aan initiatieven en loslaten
– Duidelijk aanspreekpunt bij overheden voor zelfbeheerders
– Gelijkwaardigheid tussen overheid en buurtinitiatief
– Nodig initiatieven actief uit en straal uit dat je het als overheid belangrijk vindt
– Faciliteer het initiatief door “gedoe” uit handen te nemen (praktische ondersteuning)
– Sta open voor experimenten
– Maak vooraf goede afspraken en leg deze vast

Als laatste werd er echt iets gemaakt. De deelnemers werkten in groepjes een tastbaar en functioneel product uit, dat gemakkelijk toegepast kan worden en ook gedeeld kan worden met andere overheden. Hierbij werden de volgende praktische toepassingen uitgewerkt:
– Tegels / paaltjes in de openbare ruimte als markering van zelfbeheer. Dit maakt het zelfbeheer zichtbaar voor een grote groep bewoners en het werkt inspirerend.
– Ideeën mailbox: een mailbox van een gemeente of waterschap waar mensen met ideeën over zelfbeheer terecht kunnen. Hierbij is het van belang om voor goed vervolgcontact te zorgen.
– Een digitale kaart per gemeente / waterschap met daarop de mogelijkheden van zelfbeheer. Wat kan waar? Gecombineerd met goede voorbeelden van zelfbeheer kan de kaart als inspiratie dienen voor nieuwe zelfbeheer initiatieven.
– Cursus gastheerschap voor medewerkers van gemeenten / waterschappen die in de wijk werken en direct contact hebben met zelfbeheerders.
– Werk met een vertrouwensbevestiging: een document waarin het volgende is opgenomen:
o Beschrijving vorm van zelfbeheer
o Deelnemende partijen
o Wat bieden deze partijen elkaar
o Spelregels
– Bouwblokmethode voor zelfbeheerprojecten. Deel zelfbeheer initiatieven op in diverse onderdelen. Voer bv. per jaar een onderdeel uit en evalueer aan het einde van het jaar. Maak op basis van de evaluatie nieuwe afspraken.

Download hier de presentatie van Marcel Pleijte